Het gedicht van Jozef Vanderveken

Als voorzitter van de Koninklijke Commissie voor Monumenten en Landschappen nam Max Winders na de Tweede Wereldoorlog het toezicht van de restauratie en de vervollediging van het Lam Gods op zich. Deze werken werden uitgevoerd door restaurateur Jozef Vanderveken (1872–1964).

Vanderveken begon zijn schilderscarrière met het maken van imitaties van oude meesters. Daarvoor bestudeerde hij jarenlang de samenstelling en het gebruik van vernissen en verfstoffen van Vlaamse primitieven, waarbij hij zich ontpopte tot een van de grondleggers van het restaureren van oude schilderkunst in België. Gaandeweg werd hij betrokken bij de restauratie van alle belangrijke werken in de Brugse musea, het Koninklijk Museum in Brussel, de Sint-Baafskathedraal en het Koninklijk Museum in Antwerpen.

In 1936 werd hij door de Belgische regering gevraagd de bescherming van het Lam Gods te verzorgen. Eind 1936, begin 1937 knapte hij de twee panelen van de overheid op: Adam en Eva. In 1938 vatte Vanderveken het idee op een kopie te maken van het verdwenen paneel De Rechtvaardige Rechters.

Door het uitbreken van de oorlog werden de panelen van het Lam Gods naar Frankrijk overgebracht. Omdat zijn kopie niet mee op transport mocht, bewaarde hij ze bij hem thuis, in Brussel. Op 29 augustus 1941 kreeg hij bezoek van Oberleutnant Koehn, die vaststelde dat de kopie bijna af was.

In oktober 1945 werd het Lam Gods aan professor Paul Coremans toevertrouwd. Hij gaf Jozef Vanderveken opdracht om de nodige herstellingen uit te voeren. Deze werken gebeurden onder toezicht van Max Winders. In diezelfde maand voltooide hij blijkbaar de kopie. Op de achterzijde van het paneel brandde hij in sierlijke letters een versje:

Uit liefde

als plicht

verrricht

                                                     en om te wreken                                                    

voor streken

niet geweken

Jef Vanderveken

 October 1945 

Op een tentoonstelling van zijn werk in het Groeningemuseum van Brugge, van 25 november 2004 tot 28 februari 2005, werd dit klad tentoongesteld in een vitrinekastje. Uit het klad bleek dat de oorspronkelijke tekst van het gedicht er aanvankelijk anders uitzag:

Ontwerp gedicht Jozef Vanderveken

Vanderveken heeft het hier duidelijk over de motieven voor de diefstal. Dat Arsène Goedertier zich had laten leiden door glorie en geld was algemeen aangenomen, maar motieven als geloof, geweld of ‘aan bijgeloofs beschikking gesteld’ werden sinds 1934 zo goed als nergens vermeld. 

Op deze Blog werden zowel het bijgeloof, als ook het geloof in en het geweld op koning Albert I besproken als drijfveer voor de diefstal en verklaring voor de mysteries waarmee de zaak is omgeven. Heeft Max Winders tijdens de restauratie van het Lam Gods na de Tweede Wereldoorlog iets in het oor van Vanderveken gefluisterd waardoor die iets meer is te weten gekomen? Het ontwerp van het gedicht van Vanderveken wijst alvast in deze richting.