De Openbaring van Arsène Goedertier

De Openbaring van Arsène Goedertier

maandag 21 april 2014

Bedenkingen bij de Nacht van de Rechtvaardige Rechters (STAM, 10/04/2014)


Chris Noppe:

Rechercheur Jan De Kesel van de Federale Gerechtelijke Politie van Gent neemt bijna de volledige lezing voor zijn rekening. Op zeker ogenblik noemt hij de voorwaarden op waaraan tips rond de vermoedelijke locatie van het paneel moeten voldoen. Een van de voorwaarden is de "haalbaarheid". Als eerste voorbeeld van een onhaalbare tip zegt hij enigszins ironiserend: "Het zit in het Vaticaan bij de Paus, tja." Algemene hilariteit bij het publiek in de zaal. Tweede "onhaalbare" tip, al even ironisch: "Of... in de crypte van de koning." Nu blijft het evenwel muisstil in de zaal. Waarop hij vlug verder gaat: "Ik bedoel, ge kunt dat... het is niet haalbaar om daar een onderzoeking te doen, ge moet daar ook een beetje realistisch in zijn." - Met andere woorden: ook alle tips die naar een locatie leiden waar de Federale Gerechtelijke Politie van vindt dat het "niet haalbaar" is om daar een onderzoek te doen, vallen af. Over de intrinsieke waarde van de tip in kwestie liet De Kesel zich al niet meer uit, toen hij merkte dat hij de zaal niet "mee" had. 

Daarmee was de kous af, wat mijn theorie betreft. De recherche van Gent heeft mij nooit uitgenodigd om die theorie toe te lichten, ik weet dus niet in hoever ze mijn initieel onderzoek hebben bestudeerd. Maar De Kesel geeft het al zelf aan: het is nutteloos bij hen aan te kloppen, de locatie die ik aanduid, ligt "buiten bereik". En om zich in te dekken, trekt men tegelijk mijn theorie dan maar in het belachelijke door die op dezelfde lijn te plaatsen als 'bij de Paus in het Vaticaan'.

Substituut-procureur des Konings Caroline Dewitte voerde slechts af en toe het woord. Zij trekt in twijfel dat Arseen Goedertier sinds zijn jeugd in het bezit was van detectiveromans, en zegt: "Is dat gebaseerd op een legende, of is het een mythe?... Ik weet het niet." - Nochtans zijn er voldoende getuigenissen bekend die dit wel degelijk bevestigen.  Het ongelooflijkste is nog dat zij met veel show het authentieke gerechtelijke dossier "Lam Gods" toont aan het publiek, waarin zich het verhoor van de weduwe van Goedertier bevindt, die verklaart dat haar man sinds zijn jeugd mandenvol detectiveromans bezat! Speelt de procureur hier een spelletje, of heeft zij er na 8 jaar onderzoek nog steeds totaal geen benul van welke PV's zich zoal in het dossier ophouden? Met dit soort beschamende verklaringen kan men uiteraard ook weer in één moeite door de stelling onderuit halen dat Goedertier een mythomaan was - het uitgangspunt van mijn onderzoek -, lacherig doen over de crypte van de koning, of de verklaringen van amateur-speurders voor de initialen D.U.A. ridiculiseren.

Tachtig jaar na datum moeten wij van het parket van Gent en van de Gerechtelijke Politie blijkbaar nog steeds niet veel verwachten in dit dossier...


donderdag 10 april 2014

1.1. Een schokkende ontdekking


Woensdag, 11 april 1934 – 5.25 uur. Onderkoster Oscar Van Bouchaute, bijgenaamd de Suisse, was aan zijn ronde begonnen in de Gentse Sint-Baafskathedraal.[i] Aan de rechterzij-ingang wilde hij met zijn sleutel de deur openen die uitgaf op het Sint-Baafsplein. Plots werd de houten poort opengeduwd. Tot zijn grootste verbazing kwam de 68-jarige Marie De Vuyst de kathedraal binnen gewandeld. Zonder een woord te zeggen, liep de oude vrouw hem voorbij om de eerste mis van 5.30 uur bij te wonen.[ii] Verbouwereerd stelde hij vast dat de deur die uitgaf op het Sint-Baafsplein op een kier stond, en dat de tong van het slot uit het slot stak. Hij was er nochtans van overtuigd dat alle deuren de avond ervoor behoorlijk waren gesloten.[iii]
Ongerust bracht Van Bouchaute verslag uit bij koster Hector Van Volsem. Beiden holden naar de sacristie, waar de schatten van de kerk bewaard werden. Daar stelden ze tot hun enorme opluchting vast dat er niets ontvreemd was.[iv] Bijgevolg dacht de koster dat het ging om een vergetelheid en verzocht hij Van Bouchaute hierover een opmerking te maken aan zijn collega Alfons Hebberecht. Volgens hem was Hebberecht iemand die nogal slordig was.[v] Van Bouchaute vervolgde zijn ronde zonder iets bijzonders op te merken. Ter hoogte van de Vijdkapel merkte hij dat het ijzeren hek nog gesloten was  en dat het rolgordijn voor het Lam Gods hing.[vi] 
Om 7 uur kwam Hebberecht binnen en werd hij door een ietwat geprikkelde Van Bouchaute op het voorval gewezen. Hebberecht ging dadelijk in het verweer, maar kreeg tegelijk een naar voorgevoel. Hij raadde zijn metgezel aan om nog eens goed rond te kijken.[vii]
Toen Van Bouchaute iets later met zijn sleutel de ijzeren poort van de Vijdkapel opende, voelde hij zich nog tamelijk rustig. In de kapel schikte hij wat foto’s en kaartjes, waarna hij het groene rolgordijn optrok.[viii] Wat hij toen zag, deed zijn hart overslaan: het linker-beneden-paneel van het Lam Gods was verdwenen![ix] In plaats van de grisaille ontwaarde hij door de opening het felle rood en groen van het middenpaneel De Aanbidding van het Lam. De panelen met De Rechtvaardige Rechters en Sint-Jan de Doper waren gestolen!
De twee onderkosters gingen de koster verwittigen, die ondertussen al thuis aan het ontbijt zat. Het was 7.30 uur.[x] Hector Van Volsem zag zich nu voor de zware opgave gesteld de  ‘engelbewaarder’ van het Lam Gods, kanunnik Van den Gheyn, het catastrofale nieuws te brengen.
Kanunnik Van den Gheyn was de conservator van de kunstschatten in de kathedraal. Het  Lam Gods beminde hij het meest; hij noemde het schilderij steevast ‘mon Agneau Mystique’.[xi] Voor hem was het veruit het mooiste kunstwerk ter wereld.[xii] Tijdens de Eerste Wereldoorlog had hij nog met een list het retabel in veiligheid gebracht voor de Duitsers.[xiii] Na de oorlog werd hij op het stadhuis van Gent dan ook in aanwezigheid van zowat 350 genodigden gelauwerd als ‘de redder van Het Lam Gods’.[xiv]
Met loden schoenen begaf de koster zich naar de kapel van het klooster Poortakker waar de kanunnik dagelijks de mis opdroeg.[xv] De onheilstijding moet voor Van den Gheyn een zware klap geweest zijn. Hij reageerde alsof zijn eigen kind iets overkomen was. Ogenblikkelijk trok hij naar de Vijdkapel om zich te vergewissen van de situatie.[xvi] Daarna ging hij naar het politiecommissariaat aan de Botermarkt, waar omstreeks 8.35 uur het allereerste proces-verbaal opgesteld werd omtrent de ‘diefte van Het Lam Gods’.[xvii] De commissaris begreep dadelijk dat het hier om een gewichtige zaak ging. Hij liet het parket verwittigen en trok naar de Sint-Baafskathedraal om Van Volsem en Van Bouchaute te verhoren.[xviii] Even later kwam de gerechtelijke politie ter plaatse om aan de eerste vaststellingen te beginnen.[xix] Er werd ook een internationaal signalement uitgevaardigd.[xx]
Al snel verspreidde het nieuws van de diefstal zich via de radio in de Vlaamse huiskamers. Honderden mensen gingen zich vergewissen van deze ‘heiligschendende diefte’. Een journalist van Le Bien Public schatte dat het er ongeveer 1500 waren.[xxi] Op een gegeven ogenblik werd het zo druk dat commissaris Luysterborgh en zijn mensen van de gerechtelijke politie de kathedraal verlieten, om pas in de namiddag hun werkzaamheden verder te zetten.[xxii] Zoals ook bleek uit zijn persoonlijke notities, had Luysterborgh die dag nog heel wat werk te doen: een huiszoeking, een vruchtafdrijving en een onderzoek naar gestolen… kaas.[xxiii] Op deze manier zijn er wellicht heel wat nuttige sporen verloren gegaan. Het illustreert ook hoe weinig aandacht men van bij het begin besteedde aan een toch wel belangrijke kunstdiefstal. De waarde van De Rechtvaardige Rechters alleen al werd in de jaren dertig op een slordige 12 miljoen Belgische frank (300.000 EUR) geraamd. De huidige waarde bedraagt ongeveer 6 miljoen euro.
Het enige wat de gerechtelijke politie achteraf nog kon vaststellen, was dat de toegangsdeuren van de kathedraal geen sporen van inbraak vertoonden. Op de lijst van de retabel merkte men enkele druksporen op, veroorzaakt door een hard voorwerp. Hier werden foto’s van gemaakt.[xxiv] De eerste conclusie was dat de dief zich had laten insluiten in de kathedraal om dan ’s nachts toe te slaan. De Nieuwe Gazet schreef: ‘Het enige voorwerp dat ter plaatse ontdekt werd, is een eindje touw. Een stom eindje touw. Verder niets…’ [xxv]
In de dagen na de diefstal kwam de geruchtenmolen op gang. Overal werden er verdachten gesignaleerd.[xxvi] Vooral Duitsland werd geviseerd, omdat men daar de gedwongen teruggave van de zijpanelen van het Lam Gods na de Eerste Wereldoorlog nooit had kunnen verkroppen.[xxvii] [xxviii]
Het onderzoek zat al vlug muurvast, en dat bleef zo tot die eerste mei…  






[i] Proces-verbaal 235, politie Gent, 11 april 1934 (gerechtelijk dossier Gent)                                                                              
[ii] Proces-verbaal 921, gerechtelijke politie Gent, 13 april 1934 (gerechtelijk dossier Gent)
[iii] Proces-verbaal 919, gerechtelijke politie Gent, 11 april 1934 (gerechtelijk dossier Gent)
[iv] De Standaard, 12 april 1934, Een der heerlijkste Vlaamse kunstschatten: Een zijluik   van "De Aanbidding van het Lam Gods" gestolen te Gent
[v] Proces-verbaal 921, gerechtelijke politie Gent, 13 april 1934 (gerechtelijk dossier Gent)
[vi] Proces-verbaal 235, politie Gent, 11 april 1934 (gerechtelijk dossier Gent)
[vii] Proces-verbaal 920, gerechtelijke politie Gent, 12 april 1934 (gerechtelijk dossier Gent)
[viii] Het Volk 12 april 1934
[ix] Proces-verbaal 920, gerechtelijke politie Gent, 12 april 1934 (gerechtelijk dossier Gent)
[x] Proces-verbaal 921, gerechtelijke politie Gent, 13 april 1934 (gerechtelijk dossier Gent)
[xi] Dossier Lam Gods, p. 48, 1994, Karel Mortier en Noël Kerckhaert, Stichting Mens en Kultuur
[xii] L’Interprétation du Retable de Saint Bavon à Gand: l’Agneau Mystique des frères Van Eyck, 1920, kanunnik Van den Gheyn
[xiii] Dossier Lam Gods, p. 18, 1994, Karel Mortier en Noël Kerckhaert, Stichting Mens en Kultuur
[xiv] Dossier Lam Gods, p. 24, 1994, Karel Mortier en Noël Kerckhaert, Stichting Mens en Kultuur
[xv] Het Volk, 12 april 1934
[xvi] Le Bien Public, 12 april 1934
[xvii] Proces-verbaal 235, politie Gent, 11 april 1934 (gerechtelijk dossier Gent)
[xviii] Proces-verbaal 235, politie Gent, 11 april 1934 (gerechtelijk dossier Gent)
[xix] Proces-verbaal 919, gerechtelijke politie Gent, 11 april 1934 (gerechtelijk dossier Gent)
[xx] Proces-verbaal 876, gerechtelijke politie, 11 april 1934, (gerechtelijk dossier Gent)
[xxi] Le Bien Public, 12 april 1934
[xxii] Dossier Lam Gods, p. 52, 1994, Karel Mortier en Noël Kerckhaert, Stichting Mens en Kultuur
[xxiii] Dossier Lam Gods, p. 53, 1994, Karel Mortier en Noël Kerckhaert, Stichting Mens en Kultuur
[xxiv] Proces-verbaal 919, gerechtelijke politie Gent, 11 april 1934 (gerechtelijk dossier Gent)
[xxv] De Nieuwe Gazet, 12 april 1934
[xxvi] Les Débas, 20 april 1934, Jean Ray
[xxvii] Het Belang van Limburg, 20 april 1934
[xxviii] Het Laatste Nieuws, 16 april 1934

Podcast Mysterieus België

Podcast Ware Misdaad